«Πέστε μου,»
λέει, «είναι αλήθεια ότι σας είχα επισκεφτεί ξανά;»
«Είναι
αλήθεια,» λέει ο Μάγος.
«Και σας
είχα ζητήσει το ίδιο πράγμα;»
«Ναι.»
«Και θα
ξανάρθω;»
«Αυτό δεν
είναι και τόσο βέβαιο. Ίσως να θέλεις να ‘ρθεις, αλλά να μη μπορείς. Αυτά τα
προβλήματα έχουν πολλές πλευρές που ακόμα δεν τις γνωρίζεις. Ίσως να
συναντήσεις απροσδόκητες δυσκολίες. Ένα πράγμα μόνο μπορώ να πω με βεβαιότητα.
Οι συνθήκες μπορεί να αλλάξουν, αλλά δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι εσύ
θα καταλήξεις στην ίδια απόφαση. Σ’ αυτό, δεν μπορεί να υπάρξει καμιά διαφορά
και καμιά αλλαγή.»
«Μα αυτό δεν
είναι παρά γύρισμα σ’ έναν τροχό!» λέει ο Οσοκίν. «Είναι μια παγίδα!»
Ο γέρος
χαμογελάει.
«Καλέ μου
φίλε,» λέει, «αυτή η παγίδα λέγεται ζωή. Αν θέλεις να κάνεις άλλη μια φορά το
πείραμα, είμαι στη διάθεσή σου. Αλλά σε προειδοποιώ, δεν πρόκειται να αλλάξεις
τίποτα. Το μόνο που θα κάνεις είναι να χειροτερέψεις την κατάσταση.»
«Ακόμα κι αν
θυμάμαι τα πάντα;»
«Ακόμα κι αν
θυμάσαι τα πάντα. Πρώτα απ’ όλα, γιατί δεν θα διατηρήσεις αυτή τη μνήμη για
πολύ. Θα είναι πολύ οδυνηρή και συ ο ίδιος θα θέλεις να την ξεφορτωθείς και να
ξεχάσεις. Και τότε θα ξεχάσεις. Έπειτα, ακόμα κι αν θυμάσαι, αυτό δεν θα σε
βοηθήσει σε τίποτα. Θα θυμάσαι, αλλά θα εξακολουθείς να κάνεις τα ίδια.»
«Μα αυτό
είναι τρομερό,» λέει ο Οσοκίν. «Δεν υπάρχει διέξοδος;»
Τον πιάνει
μια νευρική τρεμούλα γι’ αυτό δεν μπορεί και πάλι να μιλήσει. Σ’ αυτή τη σκέψη,
υπάρχει η παγωνιά του τάφου. Νιώθει ότι αυτός είναι ο φόβος του αναπόφευκτου, ο
φόβος του εαυτού του, εκείνου του εαυτού απ’ όπου δεν υπάρχει διαφυγή… θα είναι
πάντα ο ίδιος και όλα θα είναι τα ίδια.
Εκείνη τη
στιγμή, ο Οσοκίν καταλαβαίνει ότι αν γυρίσει πίσω έτσι όπως είναι, όλα θα
ακολουθήσουν την ίδια πορεία όπως και πριν. Θυμάται καθαρά όλη την αλυσίδα των
γεγονότων στο σχολείο και μετά, όταν συνέβησαν θαρρείς μηχανικά, όπως σε μια
μηχανή η κίνηση ενός τροχού κάνει κάποιον άλλο τροχό να κινηθεί. Ταυτόχρονα,
όμως, νιώθει ότι δεν μπορεί να δεχθεί την κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί,
δεν μπορεί να εγκαταλειφθεί στην ιδέα ότι έχασε τη Ζινάϊντα, ούτε στη σκέψη ότι
όλα έγιναν από δικό του λάθος.
Ο Οσοκίν και
ο Μάγος σωπαίνουν.
«Τι να κάνω
λοιπόν;» ρωτάει τελικά ο Οσοκίν σαν σε ψίθυρο.
Ακολουθεί
μια μακρόσυρτη σιωπή.
«Καλέ μου
φίλε,» λέει ο Μάγος, σπάζοντας τη σιωπή. «Αυτές είναι οι πρώτες λογικές λέξεις
που άκουσα από σένα από τότε που πρωτογνωριστήκαμε.
«Ρωτάς τι να
κάνεις. Άκουσέ με προσεκτικά. Αυτά που θα σου πω, λέγονται σ’ έναν άνθρωπο μόνο
μια φορά στη ζωή του, και τότε ακόμα μόνο σε ελάχιστους. Αν ο άνθρωπος δεν
καταλάβει, αυτό είναι δικό του λάθος. Δεύτερη φορά δεν λέγονται. Έρχεσαι εδώ,
παραπονείσαι και ζητάς ένα θαύμα. Και, όταν μπορώ, κάνω αυτό που μου ζητάς,
γιατί θέλω ειλικρινά να σε βοηθήσω. Προσπάθησε τώρα να καταλάβεις γιατί τίποτα
δεν άλλαξε και γιατί δεν μπορώ να σε βοηθήσω. Κατάλαβε ότι μπορώ να εκπληρώσω
μόνο τις επιθυμίες σου, μόνο εκείνο που μου ζητάς. Δεν μπορώ να σου δώσω τίποτα
από δική μου πρωτοβουλία. Αυτό είναι Νόμος. Ακόμα κι αυτά που σου λέω τώρα,
μπορώ να τα λέω μόνο επειδή με ρώτησες τι να κάνεις. Αν δεν είχες ρωτήσει, δεν
θα μπορούσα να μιλήσω:
«Μπορώ να
προσθέσω και κάτι άλλο στα παραπάνω. Αν γυρίσεις τώρα, όλα θα είναι τα ίδια
όπως πριν ή χειρότερα. Δεν θα μπορέσεις π.χ. να με συναντήσεις. Πρέπει να
καταλάβεις ότι οι ευκαιρίες είναι περιορισμένες. Κανείς δεν έχει απεριόριστες
ευκαιρίες. Και ποτέ δεν
ξέρεις πότε εξάντλησες την τελευταία σου ευκαιρία. Από την άλλη, αν συνεχίσεις
να ζεις, ίσως κάτι μπορέσει να αλλάξει αρκετά για να σε βοηθήσει να ξεκινήσεις,
διαφορετικά την επόμενη φορά.»
«Αξίζει να
ζήσει κανείς γι’ αυτό;»
«Αυτό είναι
δική σου υπόθεση. Εσύ πρέπει να αποφασίσεις. Αλλά μην ξεχνάς ένα πράγμα: Αν
γυρίσεις πίσω έτσι Τυφλός όπως είσαι, θα ξανακάνεις τα ίδια και η επανάληψη
όλων όσων έγιναν πριν θα γίνουν όπως πριν. Με ρωτάς τι να κάνεις. Σου απαντώ:
Ζήσε! Είναι η μοναδική σου ευκαιρία.»
«Αν σκεφτείς
προσεκτικά, θα βρεις στα λόγια μου ό,τι χρειάζεσαι. Αλλά αν εξακολουθείς να
θέλεις να ξαναγυρίσεις πίσω, θα σε στείλω πίσω ακόμα και στην ημέρα της
γέννησής σου, αν το επιθυμείς. Σε προειδοποιώ, όμως, ότι θα ξανάρθεις εδώ – αν
μπορέσεις. Τώρα, αποφάσισε.»
Ο Οσοκίν κάθεται
ακίνητος στην πολυθρόνα. Ακολουθεί άλλη μια μεγάλη παύση.
Σκηνές και
εικόνες της ζωής του περνούν και πάλι από μπροστά του: το σχολείο – η μητέρα –
το Παρίσι – η Ζινάϊντα. Ύψιστε Θεέ, πόσες δυνατότητες είχε και πως τις έχασε,
τη μια μετά την άλλη. Και η ζωή έσφιγγε όλο και περισσότερο τον κλοιό της γύρω
του, ώσπου βρέθηκε τελικά σε μια στενή σήραγγα χωρίς διέξοδο. Αλλά αν υποτεθεί
ότι υπάρχει πραγματικά διέξοδος; Γιατί ο Μάγος επιμένει να τον πείσει να ζήσει;
Και τι νόημα έχει να γυρίσει πίσω αν θα καταλήξει ξανά στο ίδιο σημείο ή ίσως
σε κάτι ακόμα χειρότερο; Τι εννοεί με αυτό ο Μάγος; Τι θα μπορούσε να είναι
χειρότερο;
«Όταν άρχισα
για πρώτη φορά να καταλαβαίνω ότι τα πάντα επαναλαμβάνονται και επιστρέφουν,»
λέει από μέσα του ο Οσοκίν, «αυτό μου φάνηκε ενδιαφέρουσα περιπέτεια. Τώρα,
όμως, με τρομάζει και νιώθω ότι πρέπει να κάνω τα αδύνατα δυνατά να αναβάλω
αυτή την εμπειρία. Η περιπέτεια που με τραβούσε βρίσκεται σε εντελώς
διαφορετική κατεύθυνση. Σε ποια κατεύθυνση, δεν ξέρω ακόμα. Αλλά πρέπει να τη
βρώ, πριν ριψοκινδυνέψω μιαν επιστροφή.»
Τελικά, ο
Οσοκίν σηκώνει το βλέμμα του.
«Θα Ζήσω!»
λέει. «Έχετε δίκιο. Ακόμα δεν καταλαβαίνω τίποτα, αλλά εκείνο που βλέπω είναι
ότι το να ξαναγυρίσω πίσω δεν είναι διέξοδος.»
Ο Μάγος
κοιτάζει τον Οσοκίν πολλή ώρα σαν να προσπαθεί να εισδύσει στο μυαλό του.
«Τώρα που
είπες ότι θέλεις να ζήσεις,» είπε επιτέλους, «μπορώ να σου πω περισσότερα. Θα’
θελα, όμως πρώτα να σε ρωτήσω, έχεις την εντύπωση πως γνωρίζεις καλά τη
Ζινάϊντά σου;»
(…)
«Τι εννοείτε
όταν λέτε ότι τίποτα δεν θα αλλάξει;» ρωτάει ο Οσοκίν. «Όλα άλλαξαν ήδη.»
Ο Μάγος
κουνάει το κεφάλι του και χαμογελάει.
«Καλέ μου
φίλε, για άλλη μια φορά ξεγελάς τον εαυτό σου. Τίποτα δεν έχει αλλάξει. Όλα
είναι ακριβώς όπως ήταν μέχρι τώρα και όλα θα μείνουν έτσι. Τίποτα δεν μπορείς
να αλλάξεις και τίποτα δεν θα αλλάξει.»
«Ο άνεμος
γυρίζει ξανά σύμφωνα με τους κύκλους του…
Αυτό που
υπήρξε είναι αυτό που θα υπάρξει
Και εκείνο
που γίνεται είναι εκείνο που θα γίνει.»
«Ώστε τίποτα
δεν μπορεί να αλλάξει;» ρωτάει ο Οσοκίν.
«Ποτέ δεν
είπα ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει. Είπα ότι δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα
και ότι τίποτα δεν θα αλλάξει μόνο του. Σου
είπα ήδη ότι για να αλλάξεις κάτι, θα πρέπει πρώτα να αλλάξεις τον εαυτό
σου. Αλλά αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ ό,τι νομίζεις. Απαιτεί συνεχή προσπάθεια για πολύ
χρόνο και πολλή Γνώση. Δεν
μπορείς να κάνεις τέτοια προσπάθεια και δεν ξέρεις καλά – καλά ούτε πώς να
ξεκινήσεις. Κανείς δεν μπορεί μόνος του. Οι άνθρωποι επαναλαμβάνουν τα ίδια
λάθη. Πρώτα απ’ όλα, απλώς δεν
ξέρουν ότι κινούνται σε έναν κύκλο. Και αν ακούσουν αυτή την ιδέα, αρνούνται να
την πιστέψουν. Αργότερα, αν αρχίσουν να βλέπουν ότι είναι σωστή και αν τη
δεχτούν, νομίζουν ότι αυτό είναι αρκετό. Είναι απόλυτα βέβαιοι πως τώρα
γνωρίζουν ό,τι είναι ανάγκη να γνωρίζουν και ότι μπορούν να αλλάξουν τα πάντα… Και αμέσως βρίσκουν τσαρλατάνους
που τους βεβαιώνουν ότι όλα είναι πολύ απλά και εύκολα. Αυτή είναι η μεγαλύτερη
ψευδαίσθηση απ’ όλες. Μ’ αυτό τον τρόπο, οι άνθρωπο χάνουν τις ευκαιρίες που
αποκτούν με πολύ πόνο και κάποτε με μεγάλη προσπάθεια…
Δεν πρέπει
να ξεχνάς ότι μπορεί κάποιος να ξέρει πολλά και να μην μπορεί να αλλάξει
τίποτα, γιατί η αλλαγή απαιτεί διαφορετική Γνώση καθώς και κάτι που δεν το
έχετε.»
«Τι είναι
αυτό που δεν έχουμε;»
«Αυτή η
ερώτηση είναι χαρακτηριστική σου. Όπως
όλοι, έτσι και συ νομίζεις ότι μπορείς να γνωρίσεις τα πάντα, όταν στην
πραγματικότητα δεν μπορείς να γνωρίσεις τίποτα, ούτε να καταλάβεις τίποτα. Πως
μπορώ να σου πω τι είναι, αν δεν υπάρχει για σένα;»
Ο Οσοκίν
σωπαίνει.
Ναι, νιώθει
ότι ο Μάγος έχει δίκιο. Δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα. Ύστερα από τη στιγμιαία
του χαρά, τον πιάνει φόβος και αγωνία. Θα ξανακάνει τις ίδιες ανοησίες, θα
ξαναχάσει τη Ζινάϊντα.
«Τι
χρειάζεται,λοιπόν, για να αναγκάσει κανείς τα πράγματα να αλλάξουν;» ρωτάει.
Και περιμένει ότι ο Μάγος θα του απαντήσει με μια από κείνες τις ίσως πολύ
έξυπνες αλλά, σχεδόν ακατανόητες γι αυτόν φράσεις, όπως π.χ.: Όταν αλλάξεις
εσύ, όλα τα άλλα θα αλλάξουν.
Αλλά ο Μάγος
λέει κάτι που ο Οσοκίν δεν το περίμενε.
«Πρέπει να
αντιληφθείς,» λέει ο Μάγος, «ότι εσύ ο ίδιος δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα,
και ότι πρέπει να ζητήσεις βοήθεια. Και θα πρέπει αυτό να το αντιληφθείς πολύ
βαθειά, γιατί το να το καταλάβεις σήμερα και να το ξεχάσεις αύριο, δεν είναι
αρκετό. Αυτή η κατανόηση πρέπει να γίνει βίωμά σου.»
«Αλλά τι θα
πει να την κάνω βίωμά μου;» ρωτάει ο Οσοκίν. «Και ποιος μπορεί να με βοηθήσει;»
«Εγώ μπορώ
να σε βοηθήσω,» λέει ο Μάγος. «και το να κάνεις αυτή την κατανόηση βίωμά σου θα
πει να θυσιάσεις για χατήρι της κάτι πολύ μεγάλο, όχι απλώς μια φορά, αλλά να
συνεχίσεις να κάνεις θυσίες ώσπου να πετύχεις αυτό που θέλεις.»
(…)
«Μπορείς να
δώσεις σε κάποιον μόνο αυτό που μπορεί να χρησιμοποιήσει. Και μπορεί να
χρησιμοποιήσει μόνο αυτό που για χατίρι του έχει θυσιάσει κάτι. Αυτός είναι ο
Νόμος της ανθρώπινης φύσης. Αν
λοιπόν κάποιος θέλει βοήθεια για να αποκτήσει σημαντικές Γνώσεις ή νέες
Δυνάμεις, θα πρέπει να θυσιάσει άλλα πράγματα, που έχουν σημασία γι’ αυτόν
εκείνη τη στιγμή. Πέρα απ’
αυτό, μπορεί να πάρει μόνο τόσα όσα έχει θυσιάσει για χατίρι τους. Υπάρχουν
πρόσθετες δυσκολίες που οφείλονται σε αυτή την κατάσταση. Δεν μπορεί να ξέρει
ακριβώς τι θα πετύχει, αλλά αν αντιληφθεί την απελπιστική του κατάσταση, θα
συμφωνήσει να κάνει θυσίες, έστω κι αν δεν γνωρίζει. Και θα το κάνει με χαρά, γιατί μόνο
έτσι μπορεί να έχει την ευκαιρία να κερδίσει κάτι το καινούριο ή να αλλάξει τον
εαυτό του. Γιατί αν δεν
θυσιάσει κάτι, τότε όλα θα παραμείνουν τα ίδια γι’ αυτόν, ή μπορεί
μάλιστα να γίνουν χειρότερα…»
«Δεν
υπάρχουν άλλοι τρόποι;» ρωτάει ο Οσοκίν.
«Εννοείς
τρόποι που να μην απαιτούν θυσίες; Όχι. Δεν υπάρχουν, και δεν καταλαβαίνεις τι
ρωτάς. Δεν μπορείς να έχεις
αποτελέσματα χωρίς αιτίες. Με τις θυσίες σου, δημιουργείς Αιτίες. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι, αλλά
διαφέρουν μόνο στη μορφή, στο μέγεθος και στο τελεσίδικο της θυσίας. Στις
περισσότερες περιπτώσεις, ο άνθρωπος πρέπει να απαρνηθεί τα πάντα δια μιας, και
να μην περιμένει τίποτα.»
(…)
«Είναι και
κάτι άλλο που θα πρέπει να σου πω. Οι άνθρωποι που μαντεύουν το ίδιο μυστικό,
έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα και ορισμένα μειονεκτήματα σε σύγκριση με εκείνους
που δεν μαντεύουν τίποτα. Το
πλεονέκτημά τους είναι ότι μπορούν να διδαχτούν αυτό που οι άλλοι δεν μπορούν,
και το μειονέκτημά τους είναι ότι ο χρόνος γίνεται πολύ περιορισμένος. Ένας συνηθισμένος άνθρωπος μπορεί
να γυρίζει γύρω γύρω στον τροχό και τίποτα να μην του συμβαίνει, ώσπου τελικά
εξαφανίζεται…
Και πάλι,
υπάρχουν σε αυτό πολλά που δεν τα ξέρεις. Αλλά πρέπει να καταλάβεις ότι με τον
καιρό, ακόμα και η θέση των άστρων αλλάζει ανάμεσά τους και οι άνθρωποι εξαρτώνται από τα άστρα
πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύουν, αν και όχι με τον ίδιο τρόπο που νομίζουν, αν είχαν ποτέ σκεφτεί καθόλου αυτό το
θέμα. Τίποτα δεν μένει το ίδιο μέσα στο χρόνο. Αλλά ο άνθρωπος που έχει αρχίσει
να μαντεύει το μεγάλο μυστικό, πρέπει να το χρησιμοποιήσει, διαφορετικά αυτό
στρέφεται ενάντιά του. Δεν είναι ένα ασφαλές μυστικό. Όταν κανείς το συνειδητοποιήσει θα
πρέπει να προχωρήσει, διαφορετικά θα βουλιάξει. Όταν βρει κανείς το μυστικό ή
ακούσει γι αυτό, δεν του μένουν παρά μόνο δυο ή τρεις ή οπωσδήποτε ελάχιστες
μόνο ζωές…»
Απόσπασμα
από το διήγημα του Πήτερ Ουσπένσκυ «Η παράξενη ζωή του Ιβάν Οσοκίν» σε
μετάφραση της Σοφίας Άντζακα.
Πηγή:
http://sofiaantzaka.blogspot.gr/2015/01/blog-post_2.html
