Αν και οι διάφορες θρησκείες
εκκινούν από διαφορετική θεωρητική βάση, όταν αναφέρονται στον άνθρωπο και τις
πρακτικές που πρέπει να ακολουθήσει για να φτάσει στην βίωση του Απολύτου,
μιλούν σχεδόν με όμοιο τρόπο.
Έτσι ο Πλατωνισμός, ο
Νεοπλατωνισμός κ.λπ., ταυτίζει το Είναι με το ον. Ο Χριστιανισμός διακρίνει
σαφώς τον Άκτιστο Θεό (το ΕΙΝΑΙ) από το κτιστό δημιούργημα (που μέσω της Άκτιστης
Θείας Ενέργειας αναδύεται από το μη ον
κι αποτελεί μόνο ένα συνειδησιακό δυναμισμό, ένα λογικό πυρήνα, μία
δραστηριότητα, που υπάρχει μόνο χάριν της μετοχής στην Θεία Ενέργεια και
ουσιώνεται μόνο όταν ενωθεί με την Θεότητα). Η Βεδάντα ισχυρίζεται ότι Μόνη
Πραγματικότητα είναι το Βράχμαν (ΕΙΝΑΙ). Το Σαμκύα Γιόγκα διαχωρίζει το ΕΙΝΑΙ
(Πουρουσά) από την Ενέργεια (πρακρίτι),την Ενέργεια που μετασχηματίζεται στην
ποικιλία των φαινομένων. Ο Βουδισμός αρνείται παντελώς το ΕΙΝΑΙ κι ισχυρίζεται
ότι η μόνη πραγματικότητα είναι το φαινόμενο (η ροή των ντάρμας).
Η πρακτική όμως του
Διαλογισμού, της Προσευχής, της Γιόγκα κ.λπ. που εφαρμόζουν όλες αυτές οι
θρησκείες είναι σχεδόν πανομοιότυπες. Αυτό συμβαίνει γιατί πέρα από όλες τις
θεωρητικές ερμηνείες, η σύνθεση του ανθρώπου είναι μία και χρειάζονται τα ίδια
πρακτικά βήματα για να φτάσουμε στην βίωση του Απολύτου. Ίσως κάποια ημέρα
διατυπωθεί κάποια ερμηνεία που να βασίζεται απλά στην ανθρώπινη πραγματικότητα
και να υπερκαλύπτει όλες τις θρησκευτικές ερμηνείες.
Η εφαρμογή του Διαλογισμού όπως
περιγράφεται πιο κάτω προϋποθέτει ότι έχουμε ήδη ελέγξει το σώμα και τον
δυναμισμό και ότι, κατά την άσκηση του Διαλογισμού, έχουμε αποφύγει τον κίνδυνο
να διοχετεύσουμε την δραστηριότητά μας στο Δυναμικό Πεδίο.
Βουδιστικός
Διαλογισμός
Σύμφωνα με τον αρχέγονο
Βουδισμό δεν υπάρχει (ή δεν μπορεί να προσδιορισθεί, πράγμα που είναι το ίδιο) μία Σταθερή
Πραγματικότητα. Ό,τι γίνεται αντιληπτό είναι μόνο η Περιοχή των φαινομένων, το
Σαμσάρα. Το Σαμσάρα (η περιοχή των φαινομένων) διαιρείται σε τρεις Περιοχές
(Βακάρα, καταστάσεις του γίγνεσθαι και όχι αντικειμενικές σταθερές περιοχές).
1) Αρουπαβακάρα, περιοχή χωρίς
μορφή.
Το Αρούπαβακάρα διαιρείται σε
τέσσερα Αγιάτανα (τέσσερις Ουρανούς, καταστάσεις, δραστηριότητες, που είναι
(απαριθμώντας από τον ανώτερο προς τον κατώτερο) οι εξής: 1) Ναϊβασάμτζνα
Σαμτζνιαγιάτανα (περιοχή όπου δεν υπάρχει ούτε αντίληψη ούτε μη-αντίληψη και
που στην πραγματικότητα υπερβαίνει το Αρουπαβακάρα και απλώνεται στο Απόλυτο).
2) Ακιντσανιαγιάτανα (περιοχή όπου η συνείδηση υπάρχει μέσα στην ανυπαρξία του
οτιδήποτε). 3) Βιτζναναναντιαγιάτανα (περιοχή όπου η συνείδηση υπάρχει στην
άπειρη κατάσταση της συνείδησης). 4) Ακασαναντιαγιάτανα (περιοχή όπου η
συνείδηση υπάρχει στο άπειρο διάστημα).
2) Ρούπαβακάρα, περιοχή με μορφές.
Το Ρούπαβακάρα διαιρείται σε
τέσσερα Αγιάτανα, καθένα από τα οποία διαιρείται με την σειρά του σε τέσσερα
Αγιάτανα, συνολικά δεκαέξη (Δεκαέξη Ουρανοί του Βράχμα).
3) Καμαβακάρα, περιοχή των
αισθήσεων, που διαιρείται σε ουρανό, γη και κάτω κόσμο.
Ό,τι εμφανίζεται ως «ον» είναι
κάτι σύνθετο και φθαρτό. Το ον στην
πραγματικότητα είναι σύνθεση από διάφορες διαδικασίες (σκάντα) οι οποίες
συντίθενται από «ανάλογη» ροή αλληλεξαρτωμένων στιγμιαίων φαινομένων (ντάρμας).
Υπάρχουν πέντε είδη σκάντα.
Βιτζνάνα (ροή από βιτζνάνα
ντάρμας - συνείδηση, αντίληψη του εγώ).
Σαμσκάρα (ροή από σαμσκάρα
ντάρμας - διανοητική δραστηριότητα)
Σάμτζνα (ροή από σάμτζνα
ντάρμας - αντίληψη)
Βεντάνα (ροή από βεντάνα
ντάρμας - αίσθηση)
Ρούπα (ροή από ρούπα ντάρμας -
σώμα)
Όλα αυτά, είναι απλώς μία ροή
φαινομένων που εμφανίζεται σαν συνέχεια (σαντανά) και μας κρατά δέσμιους μέσα
στο σαμσάρα, τον κύκλο των συνεχών επαναγεννήσεων, σύμφωνα με τον νόμο της
αιτιότητας (κάρμα).
Στο Αρούπαβακάρα το «ον» είναι
νοητικής μορφής (βιτζνάνα, σαμσκάρα, σάμτζνα).
Στο Ρούπαβακάρα το «ον» είναι
αιθέριας μορφής (βιτζνάνα, σαμσκάρα, σάμτζνα, βεντάνα)
Στο Κάμαβακάρα το «ον» είναι υλικής
μορφής (βιτζνάνα, σαμσκάρα, σάμτζνα, βεντάνα, ρούπα).
Όταν το «ον» εκδηλώνεται στις
κατώτερες περιοχές οι λειτουργίες που είχε σε ανώτερες περιοχές υποβαθμίζονται,
εσωτερικοποιούνται, παραμένουν σαν δυνατότητες, ενώ αναδύεται μία νέα ικανότητα
που τις προσαρμόζει και τους δίνει την δυνατότητα να αντιλαμβάνονται το νέο,
εξωτερικό περιβάλλον. Έτσι οι νοητικές λειτουργίες του «όντος» στο Κάμαβακάρα
έχουν μία ανώτερη διάσταση που κατάγεται από το Αρούπαβακάρα, μία εσωτερική
διάσταση που κατάγεται από το Ρουπαβακάρα και μία εξωτερική δραστηριότητα που
φέρνει το «ον» σε επαφή με τον κόσμο των μορφών.
Έτσι το «ον» στο Κάμαβακάρα
μπορεί (και βιώνει) τις ακόλουθες δραστηριότητες, καταστάσεις:
1) Νιρβάνα
2) Τέσσερις ανώτερες
καταστάσεις, Νάϊβασάμτζνα-Σάμτζνιαγιάτανα, Ακιντσάνιαγιάτανα.
Βιτζνάνανάντιαγιάτανα, Ακάσανάντιαγιάτανα.
3) Τρεις νοητικές καταστάσεις,
βιτζνάνα, σαμσκάρα, σαμτζνα, που έχουν μία εσωτερική λειτουργία και μία
εξωτερική δραστηριότητα κι ακόμη η δραστηριότητα των αισθήσεων, βεντάνα.
4) Μία εξωτερική υλική
δραστηριότητα, ρούπα.
Το Νιρβάνα είναι η Ύστατη
Πραγματικότητα για το «ον». Όλα τα κατώτερα φαινόμενα πρέπει να εξαντληθούν
(όπως το καύσιμο του λυχναριού) για να αποκαλυφθεί η Πραγματικότητα πίσω από
όλα αυτά. Αυτή η Κατάσταση, το Νιρβάνα, σημαίνει το σβήσιμο των καταστάσεων της
προσωπικής ύπαρξης, της ροής των κάθε είδους αλληλεξαρτώμενων φαινομένων.
Η Επίτευξη του Νιρβάνα γίνεται
δυνατή με το Ντυάνα. Κατ’ αρχήν με την απόρριψη των αισθήσεων ξεπερνάμε την
εξωτερική δραστηριότητα της νοητικότητας. Μετά
τα τέσσερα Ρούπα-Ντυάνα-διαλογισμοί που σχετίζονται με τον κόσμο της
μορφής - και αφορούν τις εσωτερικές νοητικές λειτουργίες που σχετίζονται με τα
έξω, με τον εξωτερικό κόσμο, μας απελευθερώνουν από τις σχέσεις με τον
εξωτερικό κόσμο.
1) Εξάλειψη του σάμτζνα, της
αντίληψης του εξωτερικού κόσμου.
2) Εξάλειψη του σαμσκάρα, της
διανόησης που έχει αντικείμενο τα εξωτερικά φαινόμενα.
3) Εξάλειψη της βιτζνάνα, της
συνείδησης, της ατομικής ύπαρξης, του εγώ που είναι περιορισμένο στο χώρο, στο
σώμα.
4) Όταν εξαλειφθεί το βιτζνάνα
φτάνουμε σε μία κατάσταση όπου η συνείδηση ξεπερνά τα όρια του χώρου (του
σώματος) κι επεκτείνεται στο άπειρο, σε όλο τον χώρο.
Σε αυτή την κατάσταση οι νοητικές
λειτουργίες δεν σχετίζονται πιά με το έξω αλλά αντιμετωπίζονται αυτές καθεαυτές
σαν εσωτερικές λειτουργίες. Το ξεπέρασμα των εσωτερικών νοητικών λειτουργιών
γίνεται με τα τέσσερα Αρούπα-Ντυάνα ή Σαμαπάττι (επιτεύγματα) - διαλογισμοί
χωρίς μορφή. Με την άσκηση των τεσσάρων Ρούπα-Ντυάνα και την επίτευξη του
τέταρτου ντυάνα φτάνουμε στην ανεξαρτητοποίηση από τον έξω κόσμο. Αυτή η
κατάσταση αποτελεί την αφετηρία για να φτάσουμε ως το Νιρβάνα. Η συνείδηση
πρέπει να περάσει από διάφορες καταστάσεις, περιοχές, διαμονές, που
περιγράφονται πιο κάτω.
1) Ακάσα-νάντι-αγιάτανα (Περιοχή του απείρου
διαστήματος, περιοχή όπου η συνείδηση υπάρχει στο απέραντο διάστημα). Η
συνείδηση (αν και εντοπίζει τον εαυτό της, σαν ένα κέντρο, σε ένα χώρο)
επεκτείνεται σε όλο τον χώρο, είναι ένα ευρύτερο, ανώτερο εγώ. (Υπάρχει
διάκριση ανάμεσα στην συνείδηση και το περιβάλλον, ανάμεσα στο υποκείμενο και
το αντικείμενο). Αυτή η αντίληψη ενός κέντρου που σχετίζεται με την εσωτερική
λειτουργία του σάμτζνα πρέπει να ξεπερασθεί.
2) Βιτζνάνα-νάντι-αγιάτανα
(Περιοχή της άπειρης συνείδησης, περιοχή όπου η συνείδηση υπάρχει στην άπειρη
κατάσταση της συνείδησης). Η συνείδηση απορρίπτει την αντίληψη ενός κέντρου,
μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε, σε όλο τον χώρο - έτσι δημιουργείται η αντίληψη
ότι η συνείδηση είναι άπειρη. (Δεν υπάρχει πια διάκριση ανάμεσα στην συνείδηση
και το περιβάλλον, ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο). Η επίτευξη αυτή
σχετίζεται με το ξεπέρασμα της εσωτερικής λειτουργίας του σαμσκάρα.
3) Ακιντσάνι-αγιάτανα (Περιοχή
ανυπαρξίας, περιοχή όπου η συνείδηση υπάρχει μέσα στην ανυπαρξία του
οτιδήποτε). Η συνείδηση δεν μπορεί να αποδώσει στην ύπαρξή της κανένα ιδίωμα. Η
συνείδηση αντιλαμβάνεται ότι η ύπαρξή της είναι κενή. Η ύπαρξη είναι
«ανυπαρξία», από την σχετική πλευρά. Η επίτευξη αυτή σχετίζεται με το ξεπέρασμα
της εσωτερικής λειτουργίας του βιτζνάνα.
4) Νάϊβασάμτζνα-Σάμτζνι-αγιάτανα (Περιοχή ούτε
αντίληψης ούτε μη-αντίληψης, περιοχή όπου δεν υπάρχει ούτε αντίληψη, ούτε μη
αντίληψη). Με το ξεπέρασμα της εσωτερικής λειτουργίας της βιτζνάνα, φτάνουμε σε
μία κατάσταση όπου απουσιάζει οποιαδήποτε διαδικασία ύπαρξης. Αυτό είναι το
Νιρβάνα.
Στην πραγματικότητα η επίτευξη
του τέταρτου σαμαπάττι αντιστοιχεί σε μία Κατάσταση πέραν της σχετικής ύπαρξης,
είναι το Ασαμσκρίτα.
Συνεχίζεται…
Πηγή: «ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΑ»
(Από τον Κωνσταντίνο Προκοπίου)
